Zijn wensdroom om de internationaal befaamde Leuvense faculteit theologie met een geschiedenis van 585 jaar met één tweet te kunnen afschaffen, is niet bepaald een toonbeeld van dialoogbereidheid. Zijn atheïstische geloofsgenoot, Patrick Loobucyk probeert op zijn beurt een graantje mee pikken in de discussie door in lijn met Boudry aan te klagen dat het probleem ‘nog groter’ is, want de theologie is overal, niet alleen aan de universiteit, maar in het hele onderwijs, en dus lopen onze ‘levensbeschouwelijk onverschillige jongeren’ (zo noemt hij ze) gevaar niet kritisch genoeg gevormd te worden. Maar zijn pleidooi bevat een tegenspraak. Loobuyck weet natuurlijk beter dan Boudry wat theologie is, want hij heeft zelf theologie in Leuven gestudeerd. Het is niet aan de UGent dat hij voor eerst hoorde over bijbelkritiek, zegt hij, maar aan de theologische faculteit in Leuven. Hij verloor er zelfs zijn geloof. Is theologie misschien dan toch een kritische wetenschap?

Inderdaad, theologie onderzoekt religie vanuit een binnenperspectief, tot op de graat, stelt langs alle kanten vragen en gebruikt alle beschikbare wetenschappelijke methodes. Tot en met de mogelijkheid van het atheïsme als uitkomst en keuze. Maar niet per se. Het leidt evengoed tot een intellectueel volwassen katholicisme, protestantisme, en ja, tot een verlichte vorm van islam.

Godsdienstleerkrachten worden gevormd door een dergelijke kritische theologie. Wat is dan het probleem met theologie in het onderwijs vanuit het perspectief van de kritische vorming van leerlingen? Niet iedereen kan daarom zomaar het vak godsdienst geven (en op dat punt is er inderdaad nog werk aan de winkel, zeker wat betreft de islam en de vorming van islamleerkrachten).

Men moet de respectievelijke religie van binnen uit kennen en er met kennis van zaken over kunnen spreken. De kritische theologie is dus juist ook garantie voor een kritisch godsdienstonderwijs. Mocht godsdienstonderwijs echt tot doel hebben iedereen tot een bepaalde waarheid te bekeren, dan toont de ontkerkelijking in Vlaanderen in de voorbije decennia aan dat dit vreselijk mislukt is. Maar dat is ook helemaal niet de bedoeling. In het katholiek onderwijs hangt het vak godsdienst onlosmakelijk samen met het pedagogisch project van de katholieke dialoogschool. Het vak godsdienst wordt uitdrukkelijk onderscheiden van catechese dat iedereen wil inleiden in het geloof.

Godsdienstonderwijs wil ondersteuning bieden aan de levensbeschouwelijke vorming van elke leerling in gesprek met de katholieke traditie en in dialoog met andere levensbeschouwingen en met elkaar. Op dit punt werkt de Erkende Instantie rooms-katholieke godsdienst momenteel aan een versterking van de component levensbeschouwelijke geletterdheid in het leerplan en rond de identiteitsvorming draait het hele project van de katholieke dialoogschool. In het gemeenschapsonderwijs hebben leerlingen de keuze tussen verschillende levensbeschouwelijke vakken en is er sinds kort het engagement van alle levensbeschouwingen om met de leerlingen te werken aan interlevensbeschouwelijke competenties. Net als Boudry droomt Loobuyck ervan alle levensbeschouwelijke vakken te vervangen door één vak dat gegeven wordt vanuit zijn eigen atheïstisch perspectief. Alle levensbeschouwingen worden daarbij herleid tot menselijke uitvindsels waar Loobuyck dan zijn superieure atheïstische licht over kan laten schijnen. Niet alleen herkennen levensbeschouwingen, inclusief het vrijzinnig humanisme zich niet in deze beschrijvingen, maar bovendien wordt hier stilletjes een nieuwe religie van het atheïsme aan iedereen opgelegd.

Theologie zal ook die vorm van missionaire atheïstische religie onder kritiek plaatsen als verborgen ideologie. Het is niet toevallig dat politieke regimes die atheïsme tot staatsreligie wilden verheffen, begonnen met het afschaffen van theologische faculteiten en van vrije levensbeschouwelijke keuzes van ouders en kinderen.

- Didier Pollefeyt 
gewoon hoogleraar en vicerector onderwijs KU Leuven