Stanley Ipkiss (Jim Carrey) werkt bij een bank. We leren hem kennen als iemand die zich vaak laat doen. Hij wil wel imponerend overkomen maar zowel op zijn werk als privé laat hij zich voortdurend op zijn kop zitten. Zijn huisbazin, zijn werkgever, ... allemaal profiteren ze van de brave Stanley. Hoewel hij dit beseft, slaagt hij er niet in om zich harder op te stellen. Hij heeft er het karakter niet voor. Hierdoor lukt het hem ook niet om indruk te maken op Tina, een vrouw waar hij hopeloos verliefd op is.
Deze situatie verandert volledig als hij op een avond bij toeval een masker vindt. Niet zomaar een masker, maar één met magische krachten. Als Stanley het opzet kan hij namelijk de hele wereld aan. Om te beginnen durft hij met het masker op wél van zich af te bijten. Maar het gaat veel verder dan dat. Hij krijgt er namelijk ook magische krachten door. Met het masker op is hij ontzettend snel, behendig en kan hij allerlei zaken toveren die hem in een benarde situatie van pas komen.

De kracht van het masker lokt echter ook de aandacht van een bende misdadigers. Hierdoor komt Stanley in grote problemen. Gelukkig slaagt hij er in om samen met Tina de misdadigers te overmeesteren.

Uiteindelijk besluit hij het masker weg te gooien. Hoewel het hem hielp om meer zelfvertrouwen uit te stralen, bezorgde het hem ook veel problemen. Bovendien zegt Tina dat ze hem graag ziet zonder masker. Eind goed, al goed!

Op het eerste zicht lijkt de film niet meer dan een komisch verhaal waar niet veel uit te leren valt. Een duidelijk moraliserend vingertje is niet meteen aanwezig. Geen enkele scène bevat een preek. Wie echter goed nadenkt over bepaalde zaken, zal merken dat er toch meer dan één boodschap te ontdekken valt. Er kunnen meer bepaald vier gedachtes gemaakt worden.

Om te beginnen is het opmerkelijk is dat de film in eerste instantie eigenlijk vrij negatief overkomt. Stanley slaagt er pas in om voor zichzelf op te komen met behulp van een magisch masker. Dat Stanley enkel zijn zelfvertrouwen vindt door middel van iets dat eigenlijk niet bestaat, is niet bepaald een hoopgevende gedachte.
Een eerste opmerking zou dan ook kunnen zijn dat het masker symbool staat voor alles waarmee we ons ware uiterlijk proberen te verhullen omdat we ons mooier willen tonen dan we eigenlijk zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan sommige vrouwen die zich zelden laten zien zonder make-up. Dit geeft aan dat sommige mensen té veel belang hechten aan hun uiterlijk.

Dit kan echter niet alleen personen individueel verweten worden maar lijkt vooral een maatschappelijk probleem te zijn. In heel veel situaties is het zo dat je beoordeeld wordt op je uiterlijk. Dit geldt niet alleen voor partnerkeuzes.
Onderzoek heeft aangetoond dat het uiterlijk bijvoorbeeld ook een belangrijke rol speelt bij sollicitaties. Het klinkt mooi om te stellen dat mensen zich vaker moeten durven tonen zoals ze zijn omdat uiteindelijk het innerlijk het belangrijkste is. Toch kunnen we er echter niet omheen dat vanuit de maatschappij de druk om er zo goed mogelijk uit te zien enorm groot is. Wanneer sommige mensen het dus moeilijk hebben om zich te tonen zoals ze echt zijn, moeten we ons ook durven de vraag stellen in hoeverre we niet allemaal hier een stuk verantwoordelijk voor zijn…
Er is nog een tweede, meer positieve gedachte die bij de film gemaakt kan worden. Stanley lijkt pas een vlotte jongen te worden eens hij het masker draagt. Zelf denkt hij ook dat hij dit masker nodig heeft om iets te betekenen. Maar dan verneemt hij van Tina dat ze niet viel voor het de man met het masker maar voor de man achter het masker. Met andere woorden, Stanley is blijkbaar een boeiender persoon dan hij zelf aanvankelijk dacht. Eens hij dit vertrouwen in zichzelf heeft gewonnen, heeft hij het masker dan ook niet meer nodig. Op het einde van de film gooit hij het weg.
Mogelijk staat het masker dan ook symbool voor de kracht die ieder mens in zich heeft om het beste in zichzelf naar boven te halen. Met het masker is Stanley wie hij zou willen zijn. Toch maakt het masker geen ander persoon van hem; hij ontdekt er gewoon een ander deeltje van zichzelf mee. Door het masker ervaart hij dat hij wél van zich kan afbijten, als hij er maar het lef voor heeft. Hij heeft een positieve kant van zichzelf ontdekt die hij daarvoor nog niet had durven tonen. Hierdoor is hij in positieve zin veranderd.

Maar er is nog een andere gedachte die gemaakt kan worden. Zo kan de film ook willen aantonen dat we soms figuurlijk een masker moeten opzetten. We moeten ons in verschillende situaties op verschillende manieren gedragen. Zo moet je bijvoorbeeld in bepaalde omstandigheden lef durven tonen, ook al ligt dit niet meteen in je aard. We zijn nooit overal dezelfde persoon; we hebben verschillende maskers en naargelang de situatie kiezen we een bepaald masker.
Opmerkelijk is ook nog de scène waarin Stanley zijn baas durft tegenspreken, hoewel hij het masker niet draagt. Dit gebeurt kort nadat hij de magische werking van het masker heeft ondervonden. Als vierde en laatste gedachte zouden we dan ook kunnen leren dat een duwtje in de rug ons echt sterker kan maken.

Er kunnen meerdere levensvragen bij deze film aansluiten. Ik geef twee voorbeelden.

Pas nadat Stanley Ipkiss het masker opzet, durft hij van zich af te bijten. Hierbij kunnen we ons afvragen of het niet beter is om in sommige situaties een masker op te zetten.

Dit is een vraag waar zeker discussie over kan/zal zijn. Enerzijds zou je kunnen opmerken dat je altijd eerlijk moet zijn en dus altijd moet zeggen wat je denkt. Maar je kunt ook argumenteren dat er daardoor soms zaken in je nadeel zullen spelen. De centrale discussievraag kan zijn: “moet je altijd jezelf zijn, ook als dit soms nadelig kan zijn?”.
Wie hierop “ja” antwoordt, geeft aan dat hij/zij eerlijkheid boven eigen geluk stelt. Wie vindt dat een masker opzetten moet kunnen, geeft aan dat een leugentje om bestwil zeker kan.

Als Stanley het masker opzet, is hij dan iemand anders of ontdekt hij net een ander deeltje van zichzelf?

De discussie kan ook gaan over wie we eigenlijk zijn. Zijn de verschillende maskers die we opzetten uitingen om onze echte “ik” te verbergen of zijn al die maskers samen net een deel van onze persoonlijkheid? Als ik bijvoorbeeld vriendelijk ben tegen iemand die ik niet graag heb, speel ik dan een rol of is het net kenmerkend voor mij dat ik het belangrijk vind om tegen iedereen vriendelijk te zijn…?

“The Mask” zou kunnen aansluiten bij de volgende terreinen uit het leerplan:

• Iemand zijn, iemand worden – BVL
• Innerlijkheid – eerste graad, tweede jaar
• Jezelf worden – ASO; tweede graad, eerste jaar
• Waar sta je nu in je leven? – BSO; tweede graad, eerste jaar
• Identiteit – TSO/KSO; tweede graad, eerste jaar
• Groeiend persoonlijk engagement – BSO; vierde graad

Voor de uitwerking van een lessituatie kies ik specifiek om rond het terrein “Jezelf worden” te werken.

Vanuit de opbouw van filmfragmenten kunnen bepaalde doelen van dit terrein geleidelijk aan op een vlotte manier bereikt worden. Volgens mij sluit dit terrein van alle terreinen dan ook het best bij de film aan.

De didactische verwerking die ik rond dit terrein heb gemaakt, toont in ieder geval aan dat het gebruik van de film hier heel nuttig kan zijn.

Dit betekent echter niet dat de film bij de andere terreinen niet aan bod kan komen! Ook daar lijkt het me, gezien de doelen bij die terreinen en de thematiek van de film, perfect mogelijk om de film te integreren.

De terreindoelen die met de uitwerking nagestreefd worden:

• Open versus gesloten vormen van “jezelf worden” bespreken.
• Ontdekken welke dimensies bepalend zijn voor de identiteitsvorming

 De eerste oefening is een inleidende oefening. Deze dient vooral om leerlingen te doen inzien dat we ons gedrag soms laten beïnvloeden door anderen.

Het is interessant omdat tijdens de analyse van de filmfragmenten de link kan gemaakt worden met de antwoorden van de leerlingen bij deze oefening. Mede hierdoor kan dit lesverloop verder gaan dan enkel de bespreking van de filmfragmenten die samen ongeveer 12 minuten duren. Ook de wereld van de leerlingen komt zo aan bod.

Aan het eerste fragment hoeft geen inleiding vooraf te gaan. Dit fragment kan, los van wat daaraan vooraf is gegaan, zonder inleiding getoond worden. Het enige wat ik wel zou vermelden is dat het fragment uit “The Mask” komt, een komische film. Er mag dus gelachen worden tijdens het kijken.

Uiteraard worden de vragen die bij het fragment horen vooraf bekeken. Zo weten de leerlingen waar ze tijdens het kijken aandacht voor moeten hebben. Ze mogen de antwoorden niet noteren tijdens het kijken.

Na het eerste fragment worden de eerste vier vragen één voor één klassikaal besproken. Iedere vraag wordt uitvoerig besproken maar uiteindelijk noteert iedereen uiteindelijk eenzelfde antwoord. Dit antwoord moet uiteraard vanuit de leerlingen zelf komen. Het is wel de bedoeling om tot één eensgezind antwoord te komen, dat vervolgens wordt genoteerd.

De laatste vraag (“Wat zou Stanley volgens jou kunnen doen om daar iets aan te veranderen?”) wordt eerst individueel beantwoord. De leerlingen noteren daarbij allemaal een persoonlijk antwoord. Nadien kan er over die antwoorden gediscussieerd worden. Uiteraard kan die vraag open getrokken worden naar situaties van de leerlingen. Dan kan gevraagd worden hoe zij een bepaalde karaktereigenschap (verlegenheid bv.) proberen te overwinnen.

Daarna worden de vragen die bij fragment twee horen gelezen. Vooral de eerste vraag (“Wat is het verschil tussen Stanley met en Stanley zonder masker?”) moeten ze in het achterhoofd houden tijdens het kijken.

Na het kijken kan de eerste vraag in principe vrij vlot klassikaal beantwoord worden. Met het masker op is Stanley bijna de tegenpool van hoe hij is zonder masker. De leerlingen zullen opmerken dat hij meer durft, vlotter is in de omgang en zich niet laat doen.

De tweede vraag (“Is Stanley met het masker op nog steeds zichzelf?”) kan net zoals bij de bespreking van het vorige fragment eerst individueel beantwoord worden. Maar dit antwoord moet eerst in potlood genoteerd worden. Er volgt na het noteren van het individuele antwoord namelijk een discussiemoment over die vraag. Hierbij moet opnieuw de vraag opengetrokken worden naar de wereld van de leerlingen. Er kan dan uiteraard verwezen worden naar wat bij de bespreking van het eerste fragment gezegd werd. Uiteindelijk moet worden ingezien dat Stanley met het masker op zich laat zien zoals hij werkelijk is. Dit antwoord wordt dan door iedereen genoteerd.

Tot slot wordt via een algemene vraag een conclusie gemaakt. Daarin kunnen in verschillende punten de belangrijkste zaken worden genoteerd die tijdens deze oefening aan bod kwamen. Het gaat hier dus om een besluit dat we uit de ontleding van de fragmenten kunnen maken.

Het is niet de bedoeling dat de leerkracht deze zaken doceert. De leerlingen moeten zelf tot interessante conclusies kunnen komen die ze staven met wat we in de fragmenten hebben gezien.

Lees de volgende situatie en beantwoord dan de vraag eronder.

Marc is verliefd op Lies. Hij weet echter niet wat hij moet doen om ervoor te zorgen dat zij hem leuk vindt. Hij vraagt raad aan zijn beste vriend, Bart. Bart zegt dat hij dat hij zoveel mogelijk te weten moet komen over Lies. Hij moet weten wat haar hobby’s zijn, naar welke muziek ze luistert, welke films ze graag ziet,… Dan moet hij informatie opzoeken over die zaken zodat hij er wat over weet. Daarna moet hij Lies vertellen dat al haar hobby’s, haar muzieksmaak,….hem ook geweldig interesseren! Hierdoor zal, volgens Bart, Lies Marc graag hebben en het gevoel hebben dat zij bij hem hoort.

› Wat vind je van de raad die Bart aan Marc geeft?

Beantwoord na het bekijken van ieder fragment de bijhorende vragen. 

1. Onderstreep in de onderstaande lijst karakterkenmerken welke het beste bij Stanley horen.
   
   zelfzeker – moedig – verlegen – arrogant – lomp – vlotte prater – snel boos - braaf
    
2. Denk je dat Tina Stanley leuk vindt? Verklaar waarom wel/niet.
3. Waaruit blijkt dat Stanley beseft dat hij soms te braaf is?
4. Waarom is dit een probleem?
5. Wat zou Stanley volgens jou kunnen doen om daar iets aan te veranderen?

Inleiding op het fragment:

Stanley heeft ontdekt dat het masker dat hij in het water vond geen gewoon masker is. Wanneer hij het opzet, lijkt hij wel een ander persoon…

1. Wat is het verschil tussen Stanley met en Stanley zonder masker?

2. Is Stanley met het masker op nog steeds zichzelf?

Wat kunnen we leren uit “The Mask” over “jezelf zijn”?

'Je ja zij ja en je nee zij nee. Wat daar nog bij komt, is uit den boze' (Mt.5,37).

Deze filmfiche is afkomstig uit de bachelorproef van Tom Verraes. De bachelorproef werd gemaakt onder begeleiding van Philippe Lepers (docent KATHO).